Szczęśliwi zwolennicy narracji psychoterapeutycznej, głosiciele dobrej nowiny, zagrzewają błądzących ludzi do „zgłębiania uczuć” i „samo-świadomości”. Na przykład takimi słowami:
Jeśli człowiek nie zdaje sobie sprawy z tego co czuje to błądzi.
Gdy znasz swoje motywy i rozpoznajesz emocje dostajesz wybór.
Wielka szkoda że w szkołach nie uczą czym są właściwie uczucia i co z nimi robić. Czytaj dalej Pacynka z tajemnicą
Zdarzyło mi się porozmawiać internetowo z kimś określającym siebie jako „cierpiącego na erytrofobię”. Autodiagnozy z netu, dziesięć lat terapii, setka przeczytanych pop-psychologicznych podręczników a potem żale, że „terapia niszczy totalnie życie” i że psychologia „nie działa”. Przy tym życiowa inercja, żadnych życiowych sukcesów na koncie choć czterdziestka się zbliża. Przy ogromnych dziecięcych pretensjach do psychoterapeutów wgrany program: Obiecaliście! A szczęście to must have! Nie dostałem!
Czytając pomyślałam o współczesnym uwiądzie duszy, jaki -o ironio- oferuje psyche-o-logia. Umedycznienie ludzkiego wewnętrznego świata. W nurcie oficjalnym, kupowanym bezmyślnie, psychoterapia to „lek”, psychoterapeuta to „lekarz”. Ma być jasno, czysto, w kafelkach, pod kontrolą. Takie właśnie „leczenie” się reklamuje, stąd oczekiwania potencjalnych klientów. I ich rozgoryczenie: mieli mi coś odkręcić- nie odkręcili, terapeutka miała uratować- nie uratowała. Jakby mówili: ja sobie posiedzę 10 lat w terapii i to mój wkład a resztę nich mi lekarze załatwią, bo tak mi reklama obiecała. A jak nie- to napiszę, że wszyscy głupi są. Bo chodziłem, ale nie zrobiono nic a mi tyłka się nie chciało ruszyć. Bo mi nikt przez 10 lat leczenia nie powiedział, że tyłek trzeba… Niestety- w terapii musi być partner. Terapia to nie operacja bezwładnego ciała.
Ile rzeczy dzieje się w diadzie!- do tego nie da się przyłożyć modelu „leczenia”, bo gada tu nieświadome z nieświadomym. Przy „leczeniu” to sedno umyka. Psychoanaliza wnosi pojęcie podmiotu (nieświadomego) obok Ja, stąd i nieprzewidywalności procesu. I to jest kluczowe. Można się na rzeczywistość obrazić, ale jednak ta zapuka- taka jaka jest. Wtłoczenie zjawisk w diadzie w nieadekwatne „medyczne leczenie” daje takie odrzuty-efekty jakie reprezentował mój rozmówca, twórca i konsument „leczniczych” bredni w jednym.
Za umedycznieniem stoi coś jeszcze groźniejszego: uwiąd wyobraźni, zarówno twórców jak i odbiorców takiej narracji. Czytaj dalej Uwiąd wyobraźni
Odsłona pierwsza: ogólnie o procesie psychoterapii. Odsłona druga: „niepowodzenie” i historie pacjentów
I dziś odsłona trzecia i ostatnia recenzji „Terapii bez makijażu” autorstwa Tomasza Witkowskiego: wypowiedzi terapeutów. Książkowa wizja „prawidłowej terapii” kręci się wokół koncepcji behawioralno-poznawczej. I ciekawe, wypowiedzi praktyków dalekie są od jednorodności: akcent pada na różne aspekty, opisy procesu terapeutycznego wykluczają się nawzajem. Poniżej kilka kwestii poruszanych przez terapeutów- kwestii, które znów poruszyły mnie. Czytaj dalej Psychoterapia w masce (3)
Odsłona druga: „niepowodzenie” i historie pacjentów
Odsłona pierwsza: tutaj
NIEPOWODZENIE
Książka Tomasza Witkowskiego nosi podtytuł „Rozmowy o terapeutycznych niepowodzeniach”. Nie znalazłam w niej jednak prostej definicji „niepowodzenia terapeutycznego”, „nieudanej terapii” czy „terapeutycznego nadużycia”. Raczej zaklinanie: „psychoterapia przysparza cierpienia”, „psychoterapia niszczy życie”. Lub też racjonalizacje pacjentów, którzy przypisują swoją obecną sytuację życiową złemu wpływowi terapii.
Obok zaklinania – szereg ambiwalencji. Na przykład: cierpienie. Cierpienie wydaje się w porządku, jeśli mija po terapii. Jeśli nie mija, to nie jest w porządku i jest to wina terapii. Podobnie pacjent. Z jednej strony, gdy zgłasza się do gabinetu, to „świat mu się wali”, nie ogarnia, nie ma pojęcia o modalnościach, nie odróżnia psychologa od psychiatry i wiesza się na psycho jak dziecko. Z drugiej strony, gdy tylko wyjdzie z gabinetu, i to niezadowolony, to jego relacja z tego, co działo się w gabinecie ma być adekwatna, racjonalna, umotywowana, słuszna.
Jak jednoznacznie zdefiniować niepowodzenie terapeutyczne? Nie da się, tak jak cierpienia czy osoby pacjenta. Świat nie działa na prostej dźwigni skutku i przyczyny. Czy próba samobójcza w trakcie terapii/analizy to wina terapeuty czy tego, co pacjent nosi w głowie? Czy może jednego i drugiego? Jeśli tak, to jak to rozdzielić? Da się w procentach? W jaki sposób oddzielić przeniesienie od nieprzeniesienia? Nie da się tego określić. Jeśli pisze się o niepowodzeniach to myślę, że trzeba je jakoś zdefiniować, bo tak naprawdę odbiorca czyta o pretensji, żalu, złości, rozgoryczeniu pacjentów, którzy wyszli z terapii.
Z drugiej strony wyczuwamy oczywistość, że terapeuci czasem zakłócają wewnętrzny proces klienta. W spowiedziach u Witkowskiego przykładów zakłóceń mamy mnóstwo: interwencje nie w porę, milczenie, które klient latami odbiera jako wrogość; kulejące relacje; brak granic i zaproszenie do relacji intymnych, niezrozumienie sytuacji, zadufanie i sztywność, wyjście z roli Tego-Który-Słucha etc. Zauważyłam jednak, że żaden z opisywanych przez pacjentów terapeutów nie odpowiada rysopisowi sadysty-manipulatora-ignoranta. Gdy terapeuci widzą swój błąd, próbują go jakoś naprawić, podtrzymać relację, może nieudolnie: zbudować rozmyte granice, wytłumaczyć powód swoich interwencji, zmienić formę (np z analizy kozetkowej na twarzą w twarz), zaprosić do refleksji etc. Są wreszcie i postacie, o których pacjenci wypowiadają się ciepło. Ba! miałam też wrażenie, że niektóre relacje ze „złych terapii” brzmią jak relacja z kłótni z kochankiem.
W cytowanych opowieściach pojawia się rys tragiczny. Gdyby każdy z uczestników wydarzeń mógł się wypowiedzieć (słyszymy tylko jedną stronę ze względów oczywistych), powiedziałby pewnie: działałem/am w najlepszej wierze, nie rozumiałem/am, nie miałem/am niczego złego na myśli, mogłem/am inaczej, ale wtedy nie wiedziałem/am, że trzeba inaczej. Ból świata nie bierze się – o paradoksie – z ludzkiego błędu, ale z jak najlepszej wiary i wypełniania swojego obowiązku, tak jak się go (nie) rozumie. W greckiej tragedii nie ma potworów, jest Los, który rozdaje role. Każdy robi, co umie i co wie, ograniczany przez swoje szaleństwo, swoje mury; rację ma każda ze stron a rezultatem chaos, bezradność i cierpienie.
Wokół książki Tomasza Witkowskiego „Terapia bez makijażu. Rozmowy o terapeutycznych niepowodzeniach”.
Po pierwsze: ważne, że taka książka na rynku polskim się pojawiła. To chyba pierwsza pozycja traktująca o negatywach terapii, daleka od reklamy i słodkich laurek. Po książkę sięgnęłam z sentymentu, jako była autorka bloga psycho-kit. I z pozycji osoby, która ten blog pisząc brała udział w różnych eksperymentach własnych- od ustawień hellingerowskich przez terapię CBT do kozetkowej analizy. Postanowiłam podzielić się myślami, jakie towarzyszyły mi w lekturze. Być może kontrowersyjnymi. A że tych myśli dużo podzieliłam je na kilka części tematycznych. Dziś odsłona pierwsza. Czytaj dalej Psychoterapia w masce (1)